ΓΚΙΚΑ ΕΛΕΝΗ
ΜΑΡΙΑ ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ

1) Τι σηματοδοτούν για εσάς οι έννοιες της κοινωνίας του ρίσκου και του πολιτειακού πλουραλισμού;
Ο κόσμος του ρίσκου, της ρευστότητας, των συγκρούσεων και της περιορισμένης προβλεψιμότητας στον οποίο ζούμε είχε ως επακόλουθο την εμφάνιση εξτρεμιστικών οργανώσεων (εθνικιστικών,τρομοκρατικών,θρησκευτικών) και στη συνέχεια τη μεταβολή του τρόπου διαμόρφωσης της συλλογικής νοημοσύνης και συνείδησης απέναντι στο διαφορετικό. Αυτό δηλαδή που θεωρείται «πολιτισμικά άλλο» ή «ξένο».
Ο πολιτειακός πλουραλισμός:
-Προτείνει μια διευρυμένη και συμπεριληπτική σύλληψη για την ιδιότητα του πολίτη και τη σχέση του με το κράτος (π.χ. πολίτες με διπλή υπηκοότητα)
-Η εκπαίδευση γίνεται μετασχηματιστική και υπηρετεί τον πολιτειακό πλουραλισμό, καλλιεργεί την ενεργή συμμετοχή και την «από κάτω προς τα πάνω εμπλοκή του πολίτη»
-Στόχος είναι η μόρφωση ενός ενεργού και πολυσυμμετοχικού πολίτη που διαχειρίζεται δημιουργικά το ετερόκλητο πλαίσιο της κοινωνίας του ρίσκου έχοντας τις κατάλληλες δεξιότητες.
Με βάση τον πολιτειακό πλουραλισμό όλοι οι πολίτες μπορούν να αναπτύξουν ισχυρούς δεσμούς παρά τη διαφορετικότητά τους και οι διαφορές αυτές να αξιοποιούνται και να δημιουργούν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Οι δεσμοί που θα αναπτυχθούν να είναι βασισμένοι στην αμοιβαιότητα και την αναστοχαστική δράση και συνύπαρξη. Να δημιουργηθεί δηλαδή αυτό που οι Kalantzis & Cope ορίζουν ως μοντέλο συμπερίληψης.

2) Πώς συγκροτούνται οι έννοιες του μετανάστη (διαφορετικού άλλου) και η ταυτότητα του εμείς;

Η Δραγώνα πιστεύει ότι ο ξένος, ο ανοίκειος, ο αποκλίνων, ο διαφορετικός, είναι προϊόντα ενός αµυντικού µηχανισµού του «εµείς», το οποίο προβάλλει στον «άλλον» ό,τι κατώτερο, απαξιωτικό, ανεπιθύµητο ή απειλητικό. ∆ηλαδή αρνητικά χαρακτηριστικά του εαυτού που απωθούνται στον «άλλον». Η απροθυµία του «εµείς» να αναγνωρίσει έστω και ορισµένες οµοιότητες µε τον «άλλον» ουσιαστικά νοµιµοποιεί την κυρίαρχη εθνικιστική ιδεολογία.
Στην Ελλάδα η έννοια του μετανάστη είναι συνυφασμένη µε αυτή του ξένου τον οποίο πρέπει ή υποχρεούμαστε να φιλοξενήσουμε (φημιζόμαστε άλλωστε για τη φιλοξενία μας).Ο φιλοξενούμενος όμως σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εκδηλώσει την ετερότητά του. Η φιλοξενία έχει ιεραρχικούς κανόνες που στοχεύουν στην προσωρινή (όχι μόνιμη) ένταξη του σε ένα πολιτισμικό και αξιακό πλαίσιο που ήδη υπάρχει και η διάθεσή του να αφομοιωθεί λειτουργεί υπέρ του.
Σύμφωνα με τον Παπαταξιάρχη η ελληνική φιλοξενία λειτουργεί ως «σύμβολο υπεροχής απέναντι στους άλλους». Αν ο μετανάστης εµείνει στη διαφορετικότητά του, τότε η πολιτισµική διαφορά θεωρείται απειλή και είναι αντικείµενο αδιαφορίας, απαξίωσης ή ακόμη και αποκλεισμού και όχι περιέργειας ή ενδιαφέροντος.
Η ταυτότητα της Ελληνικής κοινωνίας έχει στηριχθεί στη δηµιουργία µιας εθνοθρησκευτικά οµοιογενούς κοινωνίας που ταύτιζε το λαό µε το έθνος και στην οµοιότητα των ανθρώπων. Η Ελληνική κοινωνία της φιλοξενίας αναπαράγει την οµοιότητα και την οµοιογένεια συνιστώντας µηχανισµό εξοµοίωσης. Ουσιαστικά η μεταναστευτική πολιτική στην Ελλάδα στηρίζεται στην αφομοίωσή τους και κατά αυτόν τον τρόπο στη δημιουργία νέων εθνικιστικών προτύπων. Επιπλέον η οικονομική κρίση συνέβαλε στην αύξηση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας ενισχύοντας περισσότερο την ιδέα περί ομοιογένειας.

3) Πως περιγράφεται το Αυστραλιανό παράδειγμα διαχείρισης της διαφορετικότητας;

Η Αυστραλία αντιµετώπισε τη διαχείρηση της διαφορετικότητας μέσα από το άνοιγµα των ίδιων των εθνοτικών και θρησκευτικών οµάδων (π.χ. µουσουλµάνων) στη δηµόσια σφαίρα προβάλλοντας έναν µετριοπαθή λόγο και αίρροντας βασικές πολιτισµικές και κοινωνικές πρακτικές που οδηγούσαν στην περιθωριοποίησή τους.
Δηµιουργήθηκαν εθνικά και παγκόσµια δίκτυα και οργανισµοί διαλόγου µεταξύ του επίσηµου πολιτικού συστήµατος και της κοινωνίας των πολιτών (π.χ. των µη κυβερνητικών, των εθνοτικών και θρησκευτικών οργανισµών) και επιπλέον ενισχύθηκε η εθελοντική πρωτοβουλία που υποστηρίχθηκε από το κράτος µε βασικό μέλημα τη δηµιουργία ενός κοινωνικού κλίµατος, στο οποίο ο εξτρεµισµός και ο ρατσισµός δεν θα είχε «το κοινωνικό οξυγόνο».
Ουσιαστικά η Αυστραλία ακολούθησε ένα μακροχρόνιο πρόγραµµα μετεγκατάστασης βασισμένο σε 3 αρχές:
α) τη διαδοχικότητα (gradualism). Τη σταδιακή µετακίνηση, δηλαδή, από την εισροή Ευρωπαίων µεταναστών σε πιο διαφοροποιηµένες εθνοτικές οµάδες από Ασία και Αφρική. β) την ενσωµάτωση πολιτισµικών συνηθειών µέσω θεσµικών µηχανισµών και πλαισίων ώστε να νοµιµοποιηθούν ορισµένα πολιτισµικά χαρακτηριστικά σηµαντικά για την ευηµερία των πολιτών (π.χ. την αλλαγή του νόµου για τις πρακτικές ταφής, το δικαίωµα των Sikh να φορούν τα παραδοσιακά τους ενδύµατα, κτλ.)
γ) τον συνεχή διάλογο.

4) Σε ποιους τομείς οικοδομείται η κοινωνική συνοχή;


Σύµφωνα µε ερευνητικά δεδοµένα (Markus, 2009) η έννοια της κοινωνικής συνοχής έχει οικοδοµηθεί µε βάση πέντε τοµείς:
1) η αίσθηση του ανήκειν που ενσωµατώνει κοινές αξίες, την εµπιστοσύνη και την αναγνώριση της χώρας εγκατάστασης.
2) η κοινωνική δικαιοσύνη και η ισότητα που αφορά στην πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες και χρηµατοδότηση.
3) η συµµετοχή που αφορά στην εθελοντική εργασία και την χωρίς αποκλεισµούς πολιτική συµµετοχή.
4) η αποδοχή των νεοεισερχόµενων και των µειονοτήτων και η έλλειψη του ρατσισµού και των διακρίσεων.
5) η απόδοση αξίας στην ευηµερία των ανθρώπων, κάτι που στοχεύει στην ικανοποίηση από την καθηµερινή ζωή και τις υψηλές προσδοκίες για το µέλλον.
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Ένωση (European Union, 2010) η διαµόρφωση κοινωνιών συνοχής προϋποθέτει τη διαδικασία ένταξης και γι αυτό πρέπει να είναι ισότιµη η συµµετοχή και πρόσβαση των µεταναστών στην κοινωνικοοικονοµική και πολιτισµική ζωή της χώρας.



5) Τι σημαίνει διαπολιτισμική μετασχηματιστική εκπαίδευση;

Βασική κατεύθυνση µιας τέτοιας εκπαίδευσης είναι να δηµιουργεί νέα εργαλεία διαπολιτισµικής κατανόησης και διαµεσολάβησης, επικοινωνίας, επίγνωσης της διαφορετικότητας και της ετερότητας, αλλά και αναστοχαστικής δράσης να είναι ανοιχτή απένταντι στη διαφορά και εξοπλίζει τους πολίτες µε ικανότητες επίγνωσης και κριτικού αναστοχασµού της σύνθετης πολιτειακής τους ταυτότητας, της διαφορετικότητας και της ηθικής και πολιτικής δέσµευσης απέναντι σε αυτήν.

Οι Kalanzis & Cope (2013) ορίζουν 8 διαστάσεις µεταβολής που οικοδοµούν τη µετασχηµατιστική εκπαίδευση. Οι κυριότερες είναι:
Η αρχιτεκτονική του σχολείου και οι χωροταξικές του υποδοµές.
Ο διάλογος, η επικοινωνία, η συνεργασία σε διαδικτυακά περιβάλλοντα και ο συνδυασμός ενδοσχολικών και εξωσχολικών δραστηριοτήτων μάθησης .
Οι διυποκειµενικές σχέσεις και ισορροπίες μεταβάλλονται καθώς οι µμαθητές αποκτούν περισσότερη εμπλοκή.
Η διαφορετικότητα των µαθητών γίνεται πηγή γνώσης.
Οι μαθητές αποδέχονται τις ταυτότητές τους και διαχειρίζονται τη διαφορετικότητα µε παραγωγικό τρόπο.
Η συνεργατικότητα και η διαδραστικότητα που αναπτύσσεται στη µετασχηµατιστική εκπαίδευση έχει δηµόσιο αντίκτυπο καθώς οι µμαθητές δουλεύουν για την ολοκλήρωση ενός πρότζεκτ όχι για να µμετρήσουν ατομικέ µόνο ικανότητες.
Η µετασχηµατιστική εκπαίδευση δεν την αφομοιώνει ή την αναπαράγει απλά τη γνώση αλλά τη συνδέει µε τον έξω κόσμο.

• Eleni Gkika

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟΣ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

1) Η κοινωνία του ρίσκου έχει σαν βασικό προσανατολισμό τον κίνδυνο. Ο Ulrich Beck, το 1986, διατύπωσε τη θεωρία της κοινωνίας της διακινδύνευσης. Σύμφωνα με το γερμανό κοινωνιολόγο, το ζήτημα του «ρίσκου» είναι άμεσα συναρτημένο με τη μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη νεωτερικότητα (Παπαγγελής, 2008). Οι σύγχρονες, μεταμοντέρνες κοινωνίες χαρακτηρίζονται απο πανταχού και ποικίλους κινδύνους -που όμως η ίδια έχει δημιουργήσει (περιβάλλον, όπλα) -από συγκρούσεις, εντάσεις, ανισότητες, ανταγωνισμούς. Η ρευστότητα της πραγματικότητας και η αδιάλειπτη παρουσία του κινδύνου διαμορφώνουν τη συλλογική συνείδηση. Η τελευταία νιώθει έντονα την απειλή του κινδύνου και την αδυναμία της να προβλέπει και να προλαμβάνει τις επικείμενες καταστροφές έτσι ώστε να τις αποτρέπει και να προστετευθεί. Αυτή η ανικανότητα του ελέγχου της πραγματικότητας αντικατοπτρίζεται στην ανάδυση εθνικιστικών, τρομοκρατικών, θρησκευτικών φαινομένων (Αρβανίτη, 2013, Παπαγγελής, 2008).
Ο πολιτειακός πλουραλισμός προτείνει μια σχέση, μια προσέγγιση μεταξύ του κράτους και της κοινωνίας των πολιτών. Η σύγχρονη ιδιότητα του πολίτη έχει επιφορτιστεί με ένα διαπολιτισμικό κεφάλαιο, «διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο» και οφείλει να το κατανοήσει και να το διαχειριστεί. Ο πολίτης κατέχει πλέον πολλαπλές, ετερόκλητες και αλληλοκαλυπτόμενες ταυτότητες και δρά σε πολλαπλά και πολυδιάστατα επίπεδα με αποτέλεσμα να εμπλέκεται πιο ενεργητικά και ουσιαστικά στη διακυβέρνηση. Στόχος είναι η κοινωνική συνοχή. Ο πολιτειακός πλουραλισμός βασίζεται: στην καταπολέμηση και άμβλυνση των ανισοτήτων, στη συμπερίληψη, στην αρχή τηςεπικουρικότητας, στην παραγωγική αξιοποίηση της διαφοράς, στο φεντεραλισμό και στη μετασχηματιστική διαπολιτισμική εκπαίδευση (Αρβανίτη, 2013).
2) Η σύγχρονη έννοια του μετανάστη δεν συνιστά πλέον μια κοινωνιολογική κατηγορία. Είναι μια ερμηνευτική προσέγγιση γιατί τώρα συνδέεται με την «κινητικότητα και τη διατοπικότητα» (Αρβανίτη, 2013). Η μεν κινητικότητα έχει συνδεθεί με το φαινόμενο του εκσυγχρονισμού και της ακαδημαϊκής/επαγγελματικής ολοκλήρωσης. Επαγγελματίες, ερευνητές, φοιτητές μετακινούνται στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης. Ο μετανάστης ως άλλος παραπέμπει σε αρνητική σημασία, απειλή για την οικονομικο-κοινωνική συνοχή. Όμως, ο μετανάστης είναι φορέας διαπολιτισμικότητας, επηρεάζει τη διαμόρφωση της κοινωνικής συνείδησης και αναμοχλεύει τις διαδικασίες του αναστοχασμού και της δράσης. Με αποτέλεσμα να οδηγεί σε μετασχηματισμό της συλλογικής συνείδησης και του «κοινωνικού κεφαλαίου». Η έννοια του άλλου ως ξένου και ανοικείου παραπέμπει σε άτομο, ναι μεν, διαφορετικό αλλά μη αποδεκτό, μη κατανοήσιμο.Μια σύγχρονη κοινωνία είναι φορέας πολιτισμού αλλά, ενός πολιτισμού που αποδέχεται την πολύ- και δια- πολιτισμικότητα των μελών της.
Με αυτό τον τρόπο, κατασκευάζεται πλέον το «εμείς» και όχι με τη ρομαντική άποψη όπου το «εμείς», η εθνική ταυτότητα συνιστούσε μια ομογένεια εδαφική. Μπορεί οι πολιτικοκοινωνικές συνθήκες να το απαιτούσαν. Οι τωρινές όμως επιτάσσουν την ανάγκη μιας «επανεδαφικοποίησης» του «εμείς». Η επίγνωση όλων αυτών καθώς και η προσωπική ενδοσκόπηση θα άρουν τους μηχανισμούς άμυνας που έχουν σμιλευθεί τις τελευταίες δεκαετίες.
3) Η Αυστραλία διαχειρίστηκε το θέμα της διαφορετικότητας με το να δημιουργήσει όρους ώστε να ύπαρξη κοινωνική συνοχή ανάμεσα στις διάφορες πολιτισμικές ομάδες που ζουν και δρουν στην Αυστραλία. Σύμφωνα με τους Cope και Kalantzis (1997), η Αυστραλία δημιούργησε ένα ευρύ πλέγμα δημοσίου διαλόγου για μια διασυνδεμένη κοινωνία ενός κοινωνικού κεφαλαίου. Αυτό το επίτευξε με τη χρηματοδότηση και δημιουργία προϋποθέσεων για τη δράση ΜΚΟ και forum που έχουν σκοπό να συνεισφέρουν στο δημόσιο διάλογο ανάμεσα στις πολιτισμικές ομάδες ώστε να ανταλλάζουν τις εμπειρίες τους και τις γνώσεις τους με γνώμονα την αμοιβαία κατανόηση και αποδοχή των διάφορων πολιτισμών. Τέλος, σε αυτό το περιβάλλον πολυπολιτσμικότητας συνέβαλε και η μεταναστευτική πολιτική που ακολούθησε η Αυστραλία. Αυτό το πρόγραμμα πολιτικής είχε τρεις βασικές δομές: τη διαδοχικότητα , την ενσωμάτωση και τη συνεχή διαδικασία διαβούλευσης. Συνοπτικά αυτό το πρόγραμμα άφηνε σταδιακά διάφορες πολιτισμικές ομάδες να μεταναστεύουν στην Αυστραλία, στην συνέχεια, με νομοθετήματα άφηνε στην κάθε ομάδα ελευθερία να εξασκεί κάποιες πολιτισμικές πρακτικές, και τέλος, έχει ένα δίκτυο συνεχής διαβούλευσης μεταξύ των ομάδων.
4) Στην Αυστραλία ρόλο παίζει η σημασία που δίνουν στην κοινωνική συνοχή μέσα από τη συμπερίληψη. Η κοινωνική συνοχή οικοδομείται πάνω σε πέντε τομείς σύμφωνα με τον Markus (στο: Αρβανίτη,2013): 1ον την αίσθηση του ανήκειν, 2ον η κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, 3ον η συμμετοχή, 4ον η αποδοχή των νεοεισερχόμενων και των μειονοτήτων και 5ον η απόδοση αξίας στην ευημερία. Αυτοί οι πέντε τομείς δίνουν το γενικό υπόβαθρο στο οποίο στοχεύει η κοινωνική συνοχή το οποίο είναι η ευημερία όλων των μελών της κοινωνίας και η ειρήνη μεταξύ των κοινωνικών ομάδων και η αποφυγή σύγκρουσης μεταξύ τους και σε αυτό παίζει μεγάλο ρόλο, η ένταξη και συμπερίληψη των μειονοτήτων και όχι ο κοινωνικός αποκλεισμός τους και περιθωριοποίηση τους. 5) Τέλος, σημαντική για τον πολιτειακό πλουραλισμό είναι ένα νέο είδος εκπαιδευτικής προσεγγίσης και αυτό είναι η διαπολιτισμική μετασχηματιστική εκπαίδευση. Αυτός ο τύπος εκπαίδευσης είναι μετασχηματιστικός διότι αποσκοπεί στο να δημιουργήσει πολίτες ενεργούς με γνώσεις και δεξιότητες ώστε να δημιουργήσουν μια καινούργια κοινωνία με συνειδητή δράση οπότε ο ρόλος της είναι ο μετασχηματισμός. Διαπολιτισμική διότι θέλει να διαμόρφωσει ανθρώπους σε μια κοινωνία που θα αποδέχεται την διαφορετικότητα, ατομική ή συλλογική και δεν θα αποσκοπεί στην ενσωμάτωση αλλά στη συμπερίληψη της διαφορετικότητας. Έχει σκοπό να δημιουργήσει ένα διαπολιτισμικό κοινωνικό κεφάλαιο με άτομα που όλοι θα βάλουν ένα λιθαράκι στην δημιουργία ενός καλυτέρου μέλλοντος, και δεν θα αφορά μόνο τους αριστούχους μαθητές, και τελικά να μάθουν ότι ζουν σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον και να έχουν ένα κοσμοπολιτικό εμείς και αποδοχή και συνεργασία με τον άλλον.
Θα συμπεραίναμε ότι ο αναστοχασμός του εγώ και η κριτική αποτίμηση της πραγματικότητας οδηγούν σε μετασχηματισμό του κοινωνικού πλέγματος καθώς και, σε ενεργοποίηση τόσο σε ατομικό όσο και σε συλλογικό επίπεδο.


Νότης Κοτσώνης Αναστασία Κατσουλιέρη

Βιβλιογραφία
Αρβανίτη, Ε. (2013). Πολιτειακός πλουραλισμός και μετασχηματιστική διαπολιτισμική εκπαίδευση: αναθεωρώντας το δίπολο «εμείς « και οι «άλλοι». Περιοδκή Εκδοση Ερευνας στην Εκπαίδευση του Παιδαγωγικού Τμήματος Νηπιαγωγών, πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Τόμος ΣΤ΄, 90-123
Παπαγγελής, Θ.Δ. (2008, 25 Νοεμβρίου). Τα χρόνια του ρίσκου. Το Βήμα Ανακτήθηκε από :
https://www.tovima.gr/2008/11/25/opinions/ta-xronia-toy-riskoy/

• Anastasia Katsoulieri

Κατσιδήμα Μαρία - Αγγελική και Βογιατζή Δήμητρα

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΟΥ ΡΙΣΚΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΕΙΑΚΟΥ ΠΛΟΥΡΑΛΙΣΜΟΥ

Οι έννοιες αυτές σηματοδοτούν για εμάς ένα νέο όραμα μιας πολυπολιτισμικής προσέγγισης και μιας διευρυμένης και συμπεριληπτικής αντίληψης για την ιδιότητα που έχει ο πολίτης και τη σχέση του με το κράτος. Μία κοινωνία με πολίτες που διαδραματίζουν πιο δραστήριο ρόλο σε διαφορετικά επίπεδα διακυβέρνησης και συμμετοχής. Μια κοινωνία όπου ο ρατσισμός είναι μια απλή λέξη σε ένα λεξιλόγιο. Οι πολίτες έχουν πολλαπλές ταυτότητες και συμμετέχουν σε πολλαπλές εθνικές διαδικτυακές κοινότητες και χώρους εργασίας. Έχουν διαφορετικά πιστεύω, διαφορετικά ήθη και έθιμα και όμως έχουν δημιουργήσει μια γέφυρα επικοινωνίας, ένα πλέγμα συνεργασίας και συλλογικού διαλόγου. Η ισότητα ευκαιριών πετυχαίνετε όχι μέσα από την ομοιομορφία και τα μαζικά συστήματα υγείας και παιδείας αλλά μέσα από τον πλουραλισμό και το μοίρασμα των κοινωνικών αγαθών και υπηρεσιών. Στο πλαίσιο αυτό η εκπαίδευση γίνεται πιο μετασχηματιστική καλλιεργώντας έτσι έναν ενεργό και συμμετοχικό πολίτη που καταφέρνει έχοντας αποκτήσει τις κατάλληλες δεξιότητες και ικανότητες επικοινωνίας να συμμετέχει σε έναν πολυεπίπεδο κοινωνικό διάλογο για την διαχείριση της διαφορετικότητας.



Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΜΕΤΑΝΑΣΤΗ (ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥ ΑΛΛΟΥ)

Η έννοια του μετανάστη (διαφορετικού άλλου) συγκροτείται και κατασκευάζεται μέσα από την ίδια την κοινωνία. Οι μετανάστες δεν είναι απλά οι άνθρωποι που μετακινούνται και αλλάζουν τόπο εγκατάστασης αλλά η ίδια η κοινωνία τους έχει οριοθετήσει με αυτόν τον τρόπο. Εσκεμμένα οι πολιτικές κυβερνήσεις επιθυμούν να τοποθετούν σε αυτούς τους ανθρώπους την ταμπέλα του μετανάστη. Την ταμπέλα κάποιου που απειλεί την κοινωνική συνοχή και ευημερία του κράτους, που κοστίζει και που είναι επικίνδυνος. Εν αντιθέσει, αυτοί οι άνθρωποι αποτελούν τον συνδετικό κρίκο για την πολιτισμική αλλαγή, καθώς συμβάλλουν στον διαρκή και πολιτιστικό μετασχηματισμό. Επιπρόσθετα, αποτελούν έναν παράγοντα αντίστασης στην ομοιογένεια και την μαζοποίηση, καθώς καταρρίπτουν την μονομέρεια και την απολυτότητα των κρατών.

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΜΕΙΣ

Η έννοια της συγκρότησης του εμείς αποτελεί μια έννοια ίσως παρεξηγημένη ή τροποποιημένη από τα κράτη- έθνη κατά το δικό τους δοκούν ανά περίπτωση. Για παράδειγμα, το ελληνικό κράτος επέδειξε έναν αφελή και ίσως αμήχανο χαρακτήρα στην αντιμετώπιση των μεταναστευτικών ρευμάτων στην περιοχή της. Στην ουσία έπραξε με εθελοτυφλία, προσπαθώντας να αφομοιώσει και να συγκαλύψει τις πραγματικές διαστάσεις του θέματος, συμβάλλοντας έτσι στην δημιουργία νέων εθνικιστικών προτύπων. Η εθνο- ρομαντική ιδέα περί ομοιογένειας και κοινής ταυτότητας για παράδειγμα στην Ελλαδα είναι απλά μια ψευδαίσθηση. Μέσα σε ένα παγκοσμιοποιημένο και διαρκώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον η αποδοχή της διαφορετικότητας του άλλου αποτελεί μάλλον μυθοπλασία. Ουσιαστικά παρατηρείται η αποδοχή και ένταξη των ομοεθνών, ακόμα και εκείνων που έχουν μετοικήσει ή δεν έχουν γεννηθεί εδώ. Αυτοί οι άνθρωποι υποστηρίζονται από το ελληνικό κράτος, νομίζοντας πως αυτό συντελεί την ταυτότητα του “εμείς”. Στην ουσία όμως υπάρχει μια αδυναμία κατανόησης των ορισμών, των συνθηκών και των πολιτισμικών αλλαγών. Αυτή η αδυναμία γεννά νέους ρατσισμούς και εθνικισμούς που αντιλαμβάνονται την ταυτότητα του εμείς ως μια έννοια που ενώ αποδέχεται τις διαφορές, τις συνδέει με έναν γεωγραφικό χώρο και επομένως αντί να αποδέχεται περιθωριοποιεί τον πολιτισμικό άλλο.

ΑΥΣΤΡΑΛΙΑΝΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΤΗΤΑΣ

Η διαχείριση της ετερότητας στην Αυστραλία αποτελεί παράδειγμα-πρότυπο για πολλές χώρες και επιτεύχθηκε δημιουργώντας ένα πρόγραμμα εγκατάστασης στηριζόμενο σε τρεις άξονες. Η διαδοχικότητα που αφορούσε την σταδιακή μετακίνηση των μεταναστών τόσο από χώρες της Ευρώπης όσο και της Ασίας και της Αφρικής έγινε με αργό τρόπο ώστε να μην διαταραχθεί η κοινωνική συνοχή. Παράλληλα, έγινε προσπάθεια να νομιμοποιηθούν ορισμένα πολιτισμικά χαρακτηριστικά των μεταναστών, ώστε να επιτευχθεί η ευημερία και η ενσωμάτωσή τους. Τέλος, προωθήθηκε η συνεχής συνεργασία μεταξύ πολιτείας και κοινωνίας των πολιτών.



ΤΟΜΕΙΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΥΝΟΧΗΣ

Η κοινωνική συνοχή στοχεύει στην συμμετοχή, κοινωνική ευημερία και ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων μεταξύ όλων των ανθρώπων και έχει οργανωθεί σύμφωνα με πέντε τομείς. Αρχικά, καλλιεργείται η αίσθηση του ανήκειν στη χώρα εγκατάστασης, η εμπιστοσύνη και οι κοινές αξίες, καθώς και η κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα στις παροχές και στις υπηρεσίες. Ένας ακόμη τομέας που έχει τεθεί είναι η δυνατότητα συμμετοχής και πρόσβασης σε εθελοντική εργασία και την πολιτική, χωρίς διακρίσεις. Η αποδοχή των μεταναστών και των μειονοτικών ομάδων επιτυγχάνεται με την άρση ρατσιστικών φαινομένων και ανισοτήτων. Τέλος, σημαντικός δείκτης είναι η ευημερία των ανθρώπων, που λαμβάνεται υπόψη από την ικανοποίηση της καθημερινότητας και των προσδοκιών που έχουν για το μέλλον.

ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

Σε μια συνεχώς μεταβαλλόμενη πολυπολιτισμική κοινωνία, ο μαθητικός πληθυσμός διακρίνεται αδιαμφισβήτητα από ετερότητα και στοιχεία διαφορετικότητας. Το σχολείο ως κοινότητα μάθησης χρειάζεται να μετασχηματιστεί και να αξιοποιήσει το βιόκοσμο όλου του μαθητικού πληθυσμού, ο οποίος αποτελεί πλούσιο υλικό διαλόγου, μάθησης, αλληλεπίδρασης, ταυτότητας και σεβασμού. Το καινούργιο αυτό μοντέλο μάθησης αφορά την ολότητα του σχολικού περιβάλλοντος, τις χωρικές υποδομές του σχολείου, τις σχέσεις μεταξύ των εμπλεκόμενων μελών, την δημιουργία ταυτότητας ετερότητας, αποδοχής και σεβασμού της διαφορετικότητας, την ενεργή και ισότιμη αλληλεπίδραση, συμμετοχή και συνεργασία όλων των μαθητών και την αξιοποίηση της νέας τεχνολογίας. Αναδιοργανώνεται ο τρόπος μάθησης ενώ καθιστά τον αυριανό πολίτη ευέλικτο και ανοιχτό, ώστε να ανταποκριθεί στις κοινωνικοπολιτισμικές αλλαγές και την βελτίωση της κοινωνίας.

• Dimitra Vogiatzi

Δημοπούλου Χριστίνα & Τζαμούλια Μαρία

1) Ως κοινωνία ρίσκου μπορούμε να αντιληφθούμε τις κοινωνίες στις οποίες ευημερούν αντιλήψεις όπως είναι η ανταγωνιστικότητα, ο εθνικισμός, η τρομοκρατία, ο θρησκευτικός φανατισμός κλπ, που μπορούν να επιφέρουν αρνητικές επιπτώσεις στην ίδια την κοινωνία και ιδιαιτέρα στην διαδικασία αποδοχής του άλλου.

Ο πολιτειακός πλουραλισμός αναφέρεται στην ίδρυση μιας κοινωνίας όπου το πνεύμα της συμπερίληψης θα κυριαρχεί. Η διαφορετικότητα των ατόμων δεν θα αποτελεί εμπόδιο αλλά θα βοηθάει την κοινωνία να προχωρήσει, καθώς με τη χρήση μοντέλων όπως είναι ο φεντεραλισμός και η επικουρικότητα στοχεύεται η αποδοχή του «άλλου».

2) Η έννοια του μετανάστη είναι διττή. Αρχικά στις αντιλήψεις των ανθρώπων κυριαρχεί η αρνητική έννοια, η οποία συνεπάγεται την ανεπιθύμητη μετακίνηση μεγάλων αριθμών ανθρώπων, οι οποίοι πιστεύεται πως είναι η πηγή προβλημάτων τόσο στην οικονομία, στην υγεία όσο και στην ασφάλεια των μονίμων κατοίκων. Παράλληλα στους μετανάστες αποδίδεται και η ερμηνεία του «ξένου», η οποία διακατέχεται από μια αίσθηση προσωρινότητας και όχι μόνιμης εγκατάστασης στη χώρα. Από την άλλη πλευρά οι μετανάστες εμπλουτίζουν την χώρα υποδοχής σε πολιτιστικό επίπεδο, καθώς μέσω της κουλτούρας τους ασκούν επιρροή στη λήψη αποφάσεων που αποσκοπεί στη δημιουργία μιας κοινωνίας συνοχής, η οποία χαρακτηρίζεται από πολυπολιτισμικότητα αμβλύνοντας την εθνικιστική ομοιογένεια. Ωστόσο αξίζει να αναφερθεί και το παράδοξο γεγονός πως η μετακίνηση «μορφωμένων» ανθρώπων στα πλαίσια της Ε.Ε δεν θεωρείται μετανάστευση, διότι επιφέρει θετικά αποτελέσματα για την κάθε χώρα υποδοχής. Συμπεραίνουμε λοιπόν πως η αντίληψη απέναντι στην έννοια του μετανάστη έγκειται στον τρόπο που την αντιλαμβάνεται η εκάστοτε χώρα.

Στη Ελλάδα η έννοια του εμείς αντιλαμβάνεται κυρίως με μια ρομαντική διάθεση. Παρατηρείται το φαινόμενο πως οι άνθρωποι που μοιράζονται το ίδιο αίμα, ανήκουν στο εμείς και υπόλοιποι είναι οι ξένοι – οι άλλοι. Χρησιμοποιείται δηλαδή η «δύναμη του αίματος», την οποία την κατέχουν όσοι έχουν γεννηθεί στον ελλαδικό χώρο και οι ομογενείς του εξωτερικού. Ωστόσο οι ομοεθνείς δεν ανήκαν πάντα στο εμείς, αλλά λόγω διαφόρων κοινωνικοοικονομικών συμφερόντων έγινε δεχτή η ένταξη αυτών στην ομάδα που ονομάζεται «Έλληνες».

3) Η Αυστραλία αντιμετώπισε το μεταναστευτικό κύμα μέσω μιας δημόσιας συζήτησης, η οποία στόχευε στη δημιουργία μιας κοινωνίας συνοχής και την ίδρυση μιας παραγωγικής διαφορετικότητας μέσω της χρήσης του κοινωνικού κεφαλαίου. Αποσκοπούσε δηλαδή στη δημιουργία ενός περιβάλλοντος στο οποίο θα κυριαρχούσαν αρχές όπως είναι η συνεργασία, ο διακοινοτικός και διαθρησκειακός διάλογος, η ανταλλαγή απόψεων και η ανάληψη κοινής δράσης. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, η αποδοχή των μεταναστών έγινε μέσα από τρεις φάσεις της: διαδοχικότητας, ενσωμάτωσης πολιτισμικών συνηθειών και συνεχή και εμπεριστατωμένη διαδικασία διαβούλευσης μεταξύ κοινωνίας και πολιτείας. Συνοψίζοντας η Αυστραλία έθεσε στο επίκεντρο το μεταναστευτικό ζήτημα, έτσι ώστε να πετύχει τα μέγιστα δυνατά οφέλη με το μικρότερο δυνατό κοινωνικοοικονομικό κόστος.

4) Ως κοινωνική συνοχή ορίζεται η ενεργή συμμετοχή και η ευημερία όλων των ομάδων ενός πληθυσμού. Η αρμονία μεταξύ αυτών αποτελεί την καρδιά της κοινωνικής ζωής αλλά και της οικονομικής ανάπτυξης. Με λίγα λόγια μπορεί να θεωρηθεί η επιτυχής ενσωμάτωση και ένταξη των μεταναστών μέσα σε μια κοινωνία με τους εξής πέντε τρόπους: αίσθηση του ανήκειν , κοινωνική δικαιοσύνη και ισότητα, συμμετοχή (εθελοντική εργασία), αποδοχή νεοεισερχόμενων και μειονοτήτων, απόδοση αξίας στην ευημερία.

5) Η μετασχηματιστική διαπολιτισμική μάθηση αναφέρεται στη διεργασία εκείνη, κατά την οποία η εκπαίδευση παίρνει μια στροφή προς τη δημιουργία μιας κοινωνίας συμπερίληψης. Μέσω της εκπαίδευσης στοχεύεται να αναπτυχθεί η αποδοχή, ο διάλογος, η αμοιβαιότητα, η αλληλεγγύη και ο σεβασμός απέναντι σε όλες τις πληθυσμιακές ομάδες μιας κοινωνίας. Ζώντας μέσα σε ένα πολιτειακό πλουραλισμό αλλά και μέσω της χρήσης της τεχνολογίας, οι μαθητές έρχονται σε καθημερινή επαφή με άτομα διαφορετικών εθνικοτήτων, που έχει ως αποτέλεσμα την ανάγκη δημιουργίας μιας μετασχηματιστικής διαπολιτισμικής μάθησης η οποία θα στοχεύει στην ανάπτυξη των αρχών που προαναφέραμε. Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, οι αλλαγές που πραγματοποιούνται στην εκπαίδευση αφορούν τη σχολική κοινότητα μάθησης, το πρόγραμμα σπουδών και τη παιδαγωγική πρακτική/διαφοροποιημένη διδασκαλία.

• Christina Dimopoulou