Η βία είναι ένα σύμπτωμα της κοινωνικής παθογένειας, η οποία παρουσιάζεται με διάφορες μορφές και δεν αποτελεί χαρακτηριστικό της σύγχρονης κοινωνίας αλλά είναι ένα διαχρονικό φαινόμενο. Μπορούμε να αναλογιστούμε παραδείγματα ακόμα και από την παγκόσμια λογοτεχνία σε πολύ γνωστά λογοτεχνικά έργα, όπως είναι «Οι περιπέτειες του Τόμας Μπράουν» και «Ο Όλιβερ Τουίστ». Ωστόσο όσα χρόνια και να υπάρχει αυτό το φαινόμενο δεν καταστέλλεται αλλά εξελίσσεται, μεταλλάσσεται και προσαρμόζεται στα δεδομένα της κάθε εποχής. Υποστηρίζεται μάλιστα ότι η σχολική επιθετικότητα αποτελεί μία φυσική διαδικασία κατά την διάρκεια της ανάπτυξης του παιδιού και είναι ένα είδος προετοιμασίας για τη ζωή ,κυρίως για τα αγόρια.

  Έτσι θα χρησιμοποιήσουμε ως θέμα στην εργασία μας την σχολική βία, η οποία γιγαντώνεται σε μία εποχή κατά την οποία η βία , η επιθετικότητα και η αυθαιρεσία βρίσκονται σε έξαρση. Το συγκεκριμένο θέμα υποστηρίζεται από την γνωστική περιοχή «Προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη».

  Η παρούσα εργασία εστιάζει στο θέμα του σχολικού εκφοβισμού και της σχολικής βίας. Αρχικά θα ορίσουμε την έννοια του σχολικού εκφοβισμού και έπειτα θα ονομάσουμε και θα περιγράψουμε τις μορφές βίας .Θα αναλύσουμε την γενική εικόνα και την σύνηθες συμπεριφορά του θύτη αλλά και τα χαρακτηριστικά που έχει το θύμα. Θα προσπαθήσουμε να αποτυπώσουμε την κύρια πηγή του φαινομένου αυτού και να εντοπίσουμε αν όντως οι θύτες καθρεπτίζουν το οικογενειακό τους περιβάλλον. Παράλληλα θα συζητήσουμε τις ευθύνες που αποδίδονται στους γονείς και τον κρίσιμο ρόλο του σχολείου. Ταυτόχρονα θα αναφερθούμε στις συνέπειες αυτής της κοινωνικής παθογένειας κατά την διάρκεια της προσχολικής ηλικίας και στις δράσεις πρόληψης και αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου. Τέλος θα αναγράψουμε κάποιες δραστηριότητες που μπορούν να ενταχθούν σε πρόγραμμα με θέμα την σχολική βία καθώς φάνηκε ότι προκύπτει η αναγκαιότητα για εκτενέστερη σχετική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών αλλά και ανάληψης μιας σειράς δράσεων από τη σχολική κοινότητα.

  Τα βασικά ερωτήματα είναι σε θέση να βοηθήσουν τον μαθητή να σκεφτεί και να εμβαθύνει σε έννοιες και ορολογίες του θέματος. Μπορούν να συμβάλλουν στη διερεύνηση του θέματος ώστε οι μαθητές να μάθουν και να αξιολογηθούν σε όλες τις γνωστικές δραστηριότητες. Μέσω των βασικών ερωτήσεων τα παιδιά μπαίνουν στην διαδικασία να αναρωτηθούν και να βρουν απαντήσεις και λύσεις σε σοβαρά ζητήματα όπως το συγκεκριμένο. Ερωτήσεις που μπορούν να διατυπωθούν είναι:

• Τι είναι το bulling και πως εκδηλώνεται;
• Ποιοι είναι οι θύτες;
• Πως το διαχωρίζω από το πείραγμα;
• Παίζει βασικό ρόλο οι οικογένεια;
• Πως αισθάνεται αυτός που εκφοβίζεται;
• Τι μπορεί να κάνει το θύμα;
• Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος των συμμαθητών;
• Ποιος είναι ο δικός μου ρόλος;
• Μπορώ να μιλήσω στους γονείς -καθηγητές μου;
• Όταν βλέπω κάποιον να εκφοβείται τι κάνω;

  Οι παρακάτω δραστηριότητες που θα χρησιμοποιήσουμε στον σχεδιασμό μας αναφέρονται κυρίως σε παιδιά ΠΡΟΣΧΟΛΙΚΗΣ ηλικίας με σκοπό την εξουδετέρωση της σχολικής βίας ήδη από την μικρή ηλικία. Τα μικρά παιδιά μέσω των δραστηριοτήτων θα αποκτήσουν βασικές βάσεις και γνώσεις για τον σχολικό εκφοβισμό με αποτέλεσμα την αποφυγή τέτοιων περιστατικών στο χώρο του σχολείου.

  Η άμβλωση του προβλήματος αυτού θα ξεκινήσει όταν τα παιδιά μάθουν να αναγνωρίζουν το σωστό από το λάθος, το επιτρεπτό από το μη επιτρεπτό. Να σέβονται και να βοηθούν τα παιδιά που χρειάζονται βοήθεια και να μην τα βάζουν στο περιθώριο λόγω κάποιας ιδιαιτερότητας που μπορεί να έχουν.

  Τα τελευταία χρόνια ακούμε πολύ συχνά πως ο σχολικός εκφοβισμός έχει πάρει διαστάσεις επιδημίας τόσο στη χώρα μας όσο και στο εξωτερικό. Ακούγεται λοιπόν, πως τα παιδιά είναι ατίθασα και σκληρά εννοώντας πως ακόμα δεν έχουν κατανοήσει πλήρως τους κανόνες της κοινωνίας με αποτέλεσμα να σχολιάζουν άκομψα και απρεπώς ένα άτομο για την εμφάνισή του ή κάποια ορατή δυσλειτουργία του. Υπάρχει όμως μια λεπτή γραμμή ανάμεσα στα απερίσκεπτα σχόλια και τον εκφοβισμό. Είναι πολύ εύκολο να ξεπεραστεί αυτή η γραμμή όταν πλέον οι πράξεις γίνονται συνειδητά με σκοπιμότητα και κατ’ επανάληψιν.

  Επιπλέον, το σχολείο παίζει σημαντικό ρόλο καθώς τα νήπια θα ευαισθητοποιηθούν για τον σχολικό εκφοβισμό. Είναι λογικό πως και τα επόμενα χρόνια, στις επόμενες βαθμίδες θα πρέπει να γίνεται σχετική αναφορά πάνω στο θέμα. Πρέπει να δοθεί έμφαση τόσο στην ανάπτυξη της κοινωνικοσυναισθηματικής νοημοσύνης των μαθητών, την αποδοχή της διαφορετικότητας καθώς και την επίλυση των προβλημάτων με διάλογο μεταξύ των μαθητών.

  Το δικό της σημαντικό ρόλο παίζει και η οικογένεια διότι πρέπει να προτρέπει τα παιδιά να λύνουν τις διαφορές τους ειρηνικά και όχι η λύση να είναι η βία και η άσχημη συμπεριφορά. Οι γονείς πρέπει να είναι τα σωστά πρότυπα για τα παιδιά τους, πρέπει να τους μαθαίνουν πως να συμπεριφέρονται, να είναι ευγενικά και να σέβονται τον συνάνθρωπό τους. Πρέπει να είναι σε θέση να εξηγήσουν πως κανένας δεν έχει το δικαίωμα να συμπεριφέρεται άσχημα σε εμάς αλλά ούτε και εμείς στους άλλους. Το σημαντικό είναι να υπάρχει εμπιστοσύνη και ασφάλεια ώστε τα παιδιά να πάρουν το θάρρος και να εκφράσουν αυτό που τα απασχολεί.

  Μετά την παρουσίαση και τις δραστηριότητες που θα εκτελεσθούν κατά την διάρκεια της σχολικής χρονιάς, οι μαθητές θα πρέπει πλέον να είναι σε θέση να καταλαβαίνουν κάποιες βασικές έννοιες και ορολογίες. Επιπλέον, θα ξέρουν τις μορφές και τα χαρακτηριστικά κάθε μορφής που μπορεί να προκύψει. Εκτός αυτού, θα είναι σε θέση να αποτρέψουν μια τέτοια κατάσταση και να ξέρουν να προστατέψουν τον ίδιο τους τον εαυτό και τους συμμαθητές τους.

  Βία ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο μεμονωμένα άτομα ή μία ομάδα έχουν συμπεριφορές κακοποίησης σε άλλα άτομα, ζώα ακόμα και πράγματα. Η βία έχει πολλές μορφές και εμφανίζετε σε χώρους εργασίας, στο σπίτι, στο δρόμο ακόμα και στο σχολείο. Συγκεκριμένα υπάρχουν τρείς βασικές μορφές βίας: η λεκτική, η σωματική και η κοινωνική.

  Η λεκτική βία εκδηλώνεται με απρεπή, υβριστικό και υποτιμητικό λεξιλόγιο προς άλλα άτομα με σκοπό την προσβολή και την υποτίμησή τους. Συγκεκριμένα ο εκφοβιστής προβαίνει σε πειράγματα καθώς και σε ειρωνικά σχόλια με τα οποία χλευάζει το θύμα, το απειλεί και επιδίδεται σε σχόλια γενετικής φύσεως

  Ο σωματικός εκφοβισμός είναι ο πιο συχνός εκφοβισμός ανάμεσα στα παιδιά κάνει την εμφάνισή του με την επίδειξη μυϊκής δύναμης προς το θύμα. Γενικά εκδηλώνεται σχεδόν με όλες τις σωματικές επιθέσεις, κλωτσιά, μπουνιά, σπρώξιμο και δαγκωνιές. Ο θύτης συνήθως προβαίνει σε αυτή την πράξη κυρίως όταν θέλει να πάρει κάποιο αντικείμενο από το θύμα και εκείνο αρνείται. Το θύμα δέχεται χτυπήματα, φτύσιμο αλλά και τραύματα από χτυπήματα ή πτώσεις.

  Τέλος η κοινωνική βία απευθύνεται σε άτομα τα οποία είναι από άλλη χώρα , έχουν διαφορετική θρησκεία ,έχουν κάποιο είδος αναπηρίας είτε ακόμα και κάποια αρρώστια. Ο θύτης έχει ως απώτερο σκοπό να δυσφημίσει το θύμα, να το περιορίσει από το γενικό σύνολο και να το κάνει ανεπιθύμητο.

  Παράλληλα υπάρχουν ακόμα άλλες έξι μορφές βίας. Συγκεκριμένα υπάρχει ο ο συναισθηματικός, ψυχολογικός, σεξουαλικός, ρατσιστικός, εκφοβισμός µε εκβιασμό και διαδικτυακός εκφοβισμός.

  Ο συναισθηματικός εκφοβισμός εμφανίζεται με ψευδή στοιχεία και φήμες που προσβάλλουν και υποτιμούν το θύμα. Παράλληλα πλήττουν τον εσωτερικό του κόσμο με απώτερο σκοπό να το απομακρύνουν από το κοινωνικό περίγυρο. Ο θύτης έχει ως σκοπό την εκδήλωση άσχημων συναισθημάτων ,όπως ντροπής εξευτελισμού και αδυναμίας.

  Ο ψυχολογικός εκφοβισμός εντοπίζεται µε τα ίδια χαρακτηριστικά του συναισθηματικού και φυσικά µε τον ίδιο στόχο. Οι θύτες απαξιούν και γελοιοποιούν το θύμα µε αποτέλεσμα να τα ωθήσουν σε κοινωνικό αποκλεισμό .

  Ο σεξουαλικός εκφοβισμός εκφράζεται λεκτικά µε υβριστικό ή σεξουαλικό λεξιλόγιο. Ο θήτης εκφράζεται µε απρεπής χειρονομίες και προβαίνει σε σεξουαλικά αγγίγματα ή πράξεις για τα οποία το θύμα δεν είναι σύμφωνο. Πολλές φορές σεξουαλικός εκφοβισμός μπορεί να ονοματιστεί και η δημοσίευση προσωπικών φωτογραφιών ή βίντεο που προβάλλουν σεξουαλική πράξη ή οποιοδήποτε πορνογραφικό υλικό.

  Ο ρατσιστικός εκφοβισμός βασίζεται στην κοινωνική και οικονομική τάξη του θύματος, την καταγωγή του αλλά και οτιδήποτε διαφορετικό μπορεί να υπάρχει σε αυτό ή στο οικείο περιβάλλον του.

  Το φαινόμενο της ενδοσχολικής βίας δεν μπορεί να αποδοθεί σ’ ένα μόνο αίτιο ή να εκληφθεί ως μεμονωμένο ξέσπασμα του παιδιού-θύτη, χωρίς περαιτέρω προεκτάσεις∙ αποτελεί γέννημα πολλών παραγόντων και υποδηλώνει συχνά την ύπαρξη σημαντικών προβλημάτων στη ζωή του θύτη.

  Πέραν από το νεαρό της ηλικίας των παιδιών σημαντική παράμετρος είναι η σύνδεση του παιδιού-θύτη με την οικογένειά του. Σε ορισμένες περιπτώσεις οι γονείς των επιθετικών παιδιών βάζουν όρια σε μη αποδεκτές συμπεριφορές των παιδιών τους, αλλά το κάνουν με τρόπο αρνητικό, χρησιμοποιώντας σωματικές τιμωρίες και άγρια συναισθηματικά ξεσπάσματα. Προσπαθούν δηλαδή να ελέγξουν τη βίαιη συμπεριφορά του παιδιού χρησιμοποιώντας βία. Όμως, η βία των γονέων δεν μπορεί παρά να φέρει περισσότερες βίαιες αντιδράσεις εκ μέρους των παιδιών, οι οποίες εκδηλώνονται σε άλλα πιο αδύναμαπαιδιά. Ανάλογα αρνητική επίδραση έχει η οικονομική κρίση καθώς προκαλεί προβλήματα επιβίωσης στις οικογένειες, το οποίο δημιουργεί συναισθηματική φόρτιση, που συχνά οδηγεί σε άσκηση ψυχολογικής αλλά και σωματικής βίας κυρίως στα νεότερα μέλη, τα οποία όλη αυτή τη συσσωρευμένη επιθετικότητα από την κοινωνική και οικογενειακή πίεση την εκτονώνουν βίαια κι αυτά σε αδύναμα άτομα.

  Στις μέρες μας, το σχολείο προσφέρει μόνο τεχνοκρατική εκπαίδευση και δε μεταδίδει αξίες και πρότυπα, επιτρέποντας την έξαρση ρατσιστικών συμπεριφορών, οδηγώντας σε παραγκωνισμό και απομόνωση κάποια άτομα ή ομάδες με ιδιαίτερη συμπεριφορά και κάνοντας έτσι πιο εύκολη τη θυματοποίησή τους.

  Τέλος, το ψυχολογικό κλίμα που επικρατεί στη σχολική τάξη μπορεί να περιορίσει ή να προωθήσει την έκφραση επιθετικών συμπεριφορών.

  Το φαινόμενο το σχολικού εκφοβισμού ή bullying, όπως είναι γνωστός ο όρος στη διεθνή βιβλιογραφία έχει αρχίσει να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις μέρα με τη μέρα, θα λέγαμε αποτελεί θέμα μάστιγα στη σύγχρονη κοινωνία. Συνεχώς αυξάνεται ο αριθμός των παιδιών που παραπονιούνται ότι έχουν πέσει θύματα κοροϊδίας άλλων παιδιών και εκφράζουν την απόγνωσή τους και τις δικές τους εμπειρίες ως θύματα εκφοβισμού από συμμαθητές, συνομήλικους τους ή παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας.

  Λόγω των διαφόρων αιτιών βίας στα σχολεία, όχι μόνο μπορεί να επιλυθεί από δασκάλους ή γονείς, αλλά ολόκληρη η κοινωνία πρέπει να ενεργοποιηθεί ως σύνολο για να αποφευχθεί κυρίως αυτό το φαινόμενο.

  Επίσης, χρειάζεται να αναπτυχθούν προγράμματα προαγωγής της ψυχικής υγείας των μαθητών με τα οποία να εντάσσονται στο σχολικό πρόγραμμα με διαθεματικό χαρακτήρα και να είναι συνδεδεμένα με το πρόγραμμα σπουδών. Παρά λοιπόν τις δυσμενείς συνθήκες στον τομέα της εκπαίδευσης, οι εκπαιδευτικοί εξακολουθούν να υποχρεούνται να θεραπεύσουν τις ρίζες της έντασης και της δυσαρέσκειας δίνοντας περισσότερη δημιουργικότητα στην εκπαιδευτική διαδικασία και ταυτόχρονα ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών.

  Φυσικά, για τη δημιουργία και ενίσχυση της κατάλληλης υποδομής για την πρόληψη του φαινομένου, η συμβολή της χώρας στην αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου είναι επίσης σημαντική. Ένα σημαντικό βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση είναι να εξοπλίσει το σχολείο με ψυχολόγους, έτσι ώστε οι μαθητές να έχουν την ευκαιρία να βρουν κατάλληλη βοήθεια και καθοδήγηση στις έντονες συγκρούσεις που αντιμετωπίζουν. Στην πραγματικότητα, η χώρα θα πρέπει να δώσει απόλυτη προτεραιότητα και σε άλλα θέματα της σύγχρονης εκπαίδευσης, διότι η συνεχής μείωση των αντίστοιχων δαπανών προκάλεσε μια εξαιρετικά δυσμενή κατάσταση. Η επιλογή δημιουργίας τμήματος με πολλούς μαθητές, η έλλειψη σχολικού προσωπικού, η έλλειψη κατάλληλων σχεδίων για τον εκσυγχρονισμό των εκπαιδευτικών μεθόδων και η επιλογή μαθημάτων τείνουν να κάνουν το σχολείο εντελώς παρωχημένο. Ακόμη, χρειάζεται να εκδοθεί από το υπουργείο παιδείας εγκύκλιος με οδηγίες για την αντιμετώπιση τέτοιου είδους φαινομένων. Η πολιτική αυτή θα πρέπει να συμπεριλαμβάνει τις διαδικασίες καταγραφής των συμβάντων, διορισμού υπεύθυνου εκπαιδευτικού και συμβούλου με συγκεκριμένες αρμοδιότητες παρακολούθησης των διαδικασιών αντιμετώπισης, ενημέρωσης των μαθητών για την πρόσβαση σε σύστημα υποστήριξης, συνεργασίας με τους γονείς και οργάνωση ουσιαστικής εποπτείας των μαθητών κατά τη διάρκεια των διαλειμμάτων.

  Ρόλο φέρουν και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, τα οποία πρέπει να μεταδίδουν ειδησεογραφικά προγράμματα για να ανακοινώσουν το πρόβλημα του σχολικού εκφοβισμού και να χρησιμοποιούν τηλεοπτικές σειρές και ταινίες για να αποτρέψουν τον αντίκτυπο στα θύματα και τους δράστες. Επίσης, τα μέσα ενημέρωσης θα πρέπει να ανακοινώσουν τη δημιουργία τηλεφωνικών γραμμών μέσω διαφημίσεων τόσο για την αναφορά τέτοιων περιστατικών όσο και την παροχή ψυχολογικής υποστήριξης στα θύματα.

  Ο ρόλος των γονέων είναι προφανώς κρίσιμος, επειδή τα παιδιά τους είναι είτε θύματα εκφοβισμού είτε οι δράστες. Για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες και τις αιτίες αυτής της συμπεριφοράς, πρέπει να ενεργούν με προσοχή. Καλό θα ήταν, εάν οι γονείς πιστεύουν ότι δεν έχουν αρκετές γνώσεις ή ικανότητα να λύσουν μόνοι τους τα προβλήματα, είναι σημαντικό να μην διστάσουν να ζητήσουν τη βοήθεια ενός επαγγελματία ψυχολόγου, ο οποίος θα είναι σε θέση να λειτουργήσει πιο αποτελεσματικά εάν είναι οδηγούμενος με οδηγούν. Προτού λοιπόν, η σχολική διοίκηση ολοκληρώσει την εργασία και ξεκινήσει την ερευνητική διαδικασία εκεί, δείξτε στο παιδί σας πώς να αντιμετωπίσει τον εκφοβισμό χωρίς να αισθάνεται αποτυχία!

  Ως εκ τούτου, όσον αφορά την πρόληψη και τη θεραπεία των ενηλίκων, πρέπει να λάβουμε ορισμένα μέτρα για αυτό το φαινόμενο. Αυτό πρέπει να γίνει στην πρώιμη παιδική ηλικία. Αλλά ποτέ δεν είναι πολύ αργά!