Στόχοι:

• Να μπορούν τα παιδιά να λειτουργούν ως ακροατές.
• Να μπορούν να αναγνωρίζουν απλά παραγλωσσικά στοιχεία (κινήσεις χεριών, εκφράσεις προσώπου κλπ.)
• Να είναι ικανά να εκφράσουν μέσω δραματοποίησης την ιστορία που άκουσαν.
• Να μπορούν να συσχετίσουν την ιστορία που άκουσαν με δικές τους εμπειρίες και γνώσεις.

Εκπαιδευτικό υλικό: αντικείμενα και υφάσματα για τη δραματοποίηση της ιστορίας.

Επιλέγουμε να εισάγουμε τους μαθητές μας στο κομμάτι της φυσικής που θέλουμε να προσεγγίσουμε, με την αφήγηση μιας ιστορίας. Η δραστηριότητα αυτή θα μας βοηθήσει να έρθουμε σε επαφή με το γνωστό και την προϋπάρχουσα γνώση των μαθητών, παραβάλλοντας τους καθημερινές εικόνες και καταστάσεις, τις οποίες οι περισσότεροι έχουν βιώσει. Μέσα από την αφήγηση η καθημερινότητα συνέεται παράλληλα και με ιστορικά γεγονότα και πληροφορίες, που αφορούν τη φυσική.

Η ιστορία μας έχει ως πρωταγωνιστή ένα παιδί με το όνομα Νεύτων, ο οποίος αντιμετωπίζει διάφορες καταστάσεις και περιστατικά, που μπορεί να συμβαίνουν καθημερινά γύρω μας και οφείλονται στη βαρύτητα (π.χ. ένα πιάτο που πέφτει και σπάει, μια μπάλα που με μια κλωτσιά βρίσκεται στον αέρα και ξαναπέφτει). Τελικά, ένα μήλο πέφτει στο κεφάλι του Νεύτωνα, από τη μηλιά, στις οποίας τη σκιά έχει ξαπλώσει και τον ξυπνάει, έτσι αντιλαμβάνεται ότι όλα αυτά που περιγράφονται τα βλέπει στο όνειρό του.

Το επόμενο βήμα είναι να δραματοποιήσουμε την ιστορία που αφηγηθήκαμε. Δίνουμε στα παιδιά τους ρόλους της μηλιάς, του Νεύτωνα, της μαμάς του Νεύτωνα και των φίλων του. Το μοίρασμα των ρόλων μπορεί να γίνει με τη διαδικασία της κλήρωσης μεταξύ των νηπίων. Γράφουμε σε χαρτάκια τους ρόλους που υπάρχουν και ζητάμε από κάθε παιδί να τραβήξει ένα χαρτάκι για να επιλέξει το ρόλο του. Προμηθεύουμε τους μαθητές με τα κατάλληλα αντικείμενα που περιλαμβάνει η ιστορία μας (πλαστικό πιάτο, μπουκάλι με νερό, μήλο, σακούλα με διάφορα αντικείμενα κ.τ.λ) και τους αφήνουμε να εκφραστούν δημιουργικά μέσα από την δραματοποίηση.

Μετά από την παρουσιάση των νηπίων συζητάμε για τις σηνές που παρακολουθήσαμε και την συμπεριφορά των αντικειμένων κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες. Ζητάμε από τους μαθητές να σκεφτούν και να εμπλουτίσουν την ιστορία μας με περισσότερες παρόμοιες σκηνές.

Κλείνοντας, αυτά που μαθαίνουμε για τη βαρύτητα συνοψίζονται στα εξής:

«Η Βαρύτητα ανακαλύφθηκε από το Νεύτωνα με αφορμή ένα μήλο που έπεσε στο κεφάλι του. Βαρύτητα, ονομάζουμε την έλξη που ασκεί η Γη, στα σώματα που βρίσκονται γύρω της. Η Βαρύτητα κάνει όλα τα σώματα να πέφτουν προς τα κάτω.»

Να οργανώσουν και να κατηγοριοποιήσουν στη σκέψη τους τις νέες γνώσεις.

Να μπορούν να δημιουργήσουν ένα εννοιολογικό χάρτη, βρίσκοντας τις κατάλληλες συνδέσεις μεταξύ βασικών εννοιών.

Να χρησιμοποιούν δημιουργικά λογισμικά για να εκφραστούν με τη χρήση των νέων τεχνολογιών.

Εκπαιδευτικό υλικό: Ηλεκτρονικός υπολογιστής, λογισμικό kidspiration.

Μετά από τις δραστηριότητες που προηγήθηκαν, προχωράμε μαζί με τη βοήθεια των νηπίων, στην κατασκευή ενός εννοιολογικού χάρτη των όσων συζητήσαμε. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στα σύγχρονα επιστημονικά δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία αν ένα θέμα μελετηθεί με τέτοιο τρόπο, που να αναχθεί σε κύριες ιδέες, μπορούμε πολύ καλύτερα να το θυμόμαστε.

Στο κέντρο του χάρτη αυτού βάζουμε τη λέξη Βαρύτητα και γύρω από αυτή εξακτινώνονται διάφορες λέξεις/φράσεις/έννοιες σχετικές με το θέμα μας. Καθώς θα προχωράει η διαδικασία της χαρτογράφησης, είναι πολύ πιθανό να αναπηδήσουν νέες ιδέες και σχετικές σκέψεις από τους μαθητές. Όλα όσα συζητηθούν μπορούν να συμπεριληφθούν στο χάρτη μας, χρησιμοποιώντας τους κατάλληλους συνδέσμους.

Για τη δραστηριότητα αυτή χρησιμοποιούμε το πρόγραμμα kidspiration. Το λογισμικό εννοιολογικής χαρτογράφησης Kidspiration αποτελεί ένα ανοικτό υπολογιστικό περιβάλλον, ο παιδαγωγικός σχεδιασμός του οποίου βασίζεται στη θεωρία της οπτικής μάθησης. Το λογισμικό αυτό είναι ιδιαίτερα φιλικό για παιδιά μικρής ηλικίας, αφού δίνει τη δυνατότητα, αντί για λέξεις να χρησιμοποιούνται εικονίδια και ζωγραφιές.

Στόχοι:

• Να πειραματιστούν τα παιδιά με ζυγαριές διαφόρων ειδών
• Να επιλέξουν τα κατάλληλα όργανα για να κάνουν μετρήσεις διαφορετικών σωμάτων.
• Να κάνουν μετρήσεις χρησιμοποιώντας τη ζυγαριά, ώστε να εκτελέσουν σωστά μια μαγειρική συνταγή.

Εκπαιδευτικό υλικό: αναλογική ζυγαριά, ψηφιακή ζυγαριά, καντάρι, μεγάλα και μικρά αντικείμενα για ζύγιση

Αφού προσπαθήσαμε να προσδιορίσουμε την έννοια της βαρύτητας θέτουμε το ερώτημα: Με ποιο τρόπο μπορούμε να μετρήσουμε τη βαρύτητα ή αλλιώς το βάρος; Αφήνουμε τα νήπια να διατυπώσουν τις ιδέες και τις σκέψεις τους και στη συνέχεια τους παρουσιάζουμε ζυγαριές διαφορετικών τύπων, όπως αναλογική ζυγαριά μπάνιου, ψηφιακή ζυγαριά κουζίνας και καντάρι.

Αφήνουμε τα παιδιά να αγγίξουν και να δουν από κοντά τις ζυγαριές. Συζητάμε ποιες τους είναι γνωστές και χρησιμοποιούν στο σπίτι τους και με ποιο τρόπο χρησιμοποιείται η κάθε μια. Μπορούν όλες οι ζυγαριές να ζυγίσουν τα ίδια πράγματα; Κάνουμε δοκιμές ζυγίζοντας διάφορα αντικείμενα σε κάθε ζυγαριά. Όταν ζυγίσουμε το ίδιο αντικείμενο δείχνουν όλες την ίδια ένδειξη; Κάνουμε τις παρατηρήσεις μας και σχολιάζουμε τα ευρήματα μας. Σε διάφορες περιπτώσεις θα παρατηρήσουμε ότι δεν μπορούν όλες οι ζυγαριές να μετρήσουν όλα τα αντικείμενα. Τα πολύ μικρά αντικείμενα μπορεί να υπολογίσει μόνο η ηλεκτρονική ζυγαριά της κουζίνας, ενώ για την ζυγαριά του μπάνιου είναι αμελητέο το βάρος αυτό και δεν υπάρχει ένδειξη. Για να χρησιμοποιήσουμε το καντάρι θα πρέπει με κάποιο τρόπο να κρεμάσουμε το αντικείμενο που θέλουμε να ζυγίσουμε. Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι κάθε ζυγαριά έχει συγκεκριμένο σκοπό και λειτουργία.

Αφού επιλέξουμε την κατάλληλη ζυγαριά, μετράμε το βάρος μας. Πριν από τη ζύγιση του κάθε παιδιού προσπαθούμε να κάνουμε υποθέσεις, ανάλογα με το σωματότυπο του και να προβλέψουμε αν θα είναι πιο βαρύς ή πιο ελαφρύς από κάποιον άλλο. Αυτό που θα διαπιστώσουμε είναι ότι τα παιδιά που είναι πιο ανεπτυγμένα είναι και πιο βαριά. Επίσης, το βάρος, όπως και το ύψος, δεν καθορίζονται πάντα από την ηλικία, όπως συνηθίζουν να πιστεύουν πολλά νήπια.

Στόχοι:

• Να είναι ικανά τα νήπια να χρησιμοποιούν μηχανές αναζήτησης διαδικτύου, όπως το Google, για να βρούνε τις πληροφορίες που χρειάζονται.
• Να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τη ζυγαριά για να κάνουν μετρήσεις.
• Να είναι ικανά να ακολουθήσουν τις οδηγίες μιας συνταγής μαγειρικής.

Εκπαιδευτικό υλικό: Ηλεκτρονικός υπολογιστής, εκτυπωτής, ζυγαριά κουζίνας, φούρνος, σκεύη κουζίνας και υλικά για κέικ.

Προτείνουμε στα παιδιά να φτιάξουμε όλοι μαζί ένα κέικ. Ψάχνουμε στο ιντερνετ για να βρούμε μια εύκολη συνταγή που να μπορούμε να εκτελέσουμε στο νηπιαγωγείο με τα μέσα που διαθέτουμε. Εκτυπώνουμε τη συνταγή και συζητάμε στην ολομέλεια τα υλικά που θα χρειαστούμε και τα μαγειρικά σκεύη που θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε. Φτιάχνουμε μια λίστα με τα υλικά και τις ποσότητες, μετρημένες σε γραμμάρια.

Συνεχίζουμε στη κουζίνα, όπου αφήνουμε τα νήπια να χρησιμοποιήσουν κατάλληλα τη ζυγαριά για να κάνουν τις απαραίτητες μετρήσεις για τα υλικά της συνταγής μας. Επειδή η ζυγαριά είναι ψηφιακή πρέπει να είμαστε προσεκτικοί, παρατηρούμε και διορθώνουμε τις ποσότητες, ώστε να είμαστε ακριβείς. Προμηθεύουμε τους μαθητές μας με διαφορετικά σκεύη, ώστε να κάνουν συνδυασμούς.

Όταν η ζύμη μας είναι έτοιμη, βάζουμε το κέικ μας στο φούρνο και περιμένουμε να ψηθεί. Μόλις είναι έτοιμο, το βγάζουμε από το φούρνο και μοιραζόμαστε, για να δοκιμάσουμε την προσπάθεια μας.

Στόχοι:

• Να πειραματιστούν με το ζυγό και να κατανοήσουν τη λειτουργία του.
• Να αντιληφθούν, μέσα από τα πειράματα, ότι ο όγκος των σωμάτων δεν είναι πάντα ανάλογος με το βάρος τους.
• Να αντιληφθούν ότι δύο αντικείμενα με το ίδιο βάρος κάνουν το ζυγό να ισορροπεί
• Να αναπτύξουν την κριτική και συνδυαστική σκέψη, προσπαθώντας να κάνουν συνδυασμούς αντικειμένων που μπορούν να ισορροπήσουν μ’ ένα τρίτο.

Εκπαιδευτικά υλικά: ζυγός, αντικείμενα για ζύγιση.

Ο ζυγός είναι ένα αρκετά απλό εργαλείο το οποίο, μετά την εξοικείωση με τη ζυγαριά, θα μας προσφέρει ακόμα πιο ενδιαφέρουσες εμπειρίες και καταστάσεις προβληματισμού και σύγκρισης. Η μάθηση των παιδιών όταν δρουν στους ζυγούς, συνδέεται με νοητικές δεξιότητες, οι οποίες εκφράζονται αυθόρμητα καθώς τα παιδιά συζητούν.

Παρουσιάζουμε στους μαθητές μας το ζυγό και τους προτρέπουμε να το αγγίξουν, να σπρώξουν το ένα του σκέλος και να παρατηρήσουν το άλλο, να σπρώξουν ένας το ένα σκέλος του ζυγού και άλλος μαθητής το άλλο. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε στα παιδιά αντικείμενα με διαφορετικό όγκο και μάζα, όμοια ή διαφορετικά και προτρέπουμε να κάνουν πειραματισμούς στο ζυγό. Προσπαθούμε να μαντέψουμε προς τα πού θα κλίνει ο ζυγός τοποθετώντας διάφορα ζεύγη, ποια αντικείμενα έχουν περίπου το ίδιο βάρος, ή ποια πρέπει να συνδυαστούν για ισορροπήσει ο ζυγός.

Στόχοι:

• Να μάθουν ότι η βαρύτητα που ασκεί κάθε πλανήτης είναι ανάλογη με το μεγεθός του.
• Να μάθουν ότι στο Διάστημα δεν υπάρχει βαρύτητα.
• Να χρησιμοποιούν το youtube, ως ένα εργαλείο εύρεσης χρήσιμων πληροφοριών.

Εκπαιδευτικά υλικά: Ηλεκτρονικός υπολογιστής με σύνδεση στο ιντερνετ, φύλλο εργασίας με τίτλο: «Συγχαρητήρια! Κέρδισες ένα ταξίδι με το διαστημόπλοιο! Ζωγράφισε τον πλανήτη που θα πήγαινες και πως φαντάζεσαι ότι θα τα περνούσες εκεί.»

Καθώς εξοικειωθήκαμε όσο το δυνατόν περισσότερο με τη μέτρηση βάρους και τις ζυγαριές θέλουμε να πάμε ένα βήμα παραπέρα τις γνώσεις μας και να επεκταθούμε στο τι συμβαίνει πέρα από τον δικό μας πλανήτη. Πρόκειται για κάτι το οποίο τα περισσότερα νήπια δεν γνωρίζουν και σαν ιδέα η μη ύπαρξη βαρύτητας είναι γι’ αυτά κάτι πρωτάκουστο.

Ξεκινάμε την εισαγωγή μας εξηγώντας πως η έλξη που ασκεί η Γη στα σώματα και στους ανθρώπους συνδέεται με το μέγεθος της και κάθε πλανήτης ασκεί έλξη ανάλογη με το μέγεθός του. Επομένως το Φεγγάρι σαν δορυφόρος της Γης ασκεί μικρότερη έλξη στα σώματα που βρίσκονται πάνω του. Παρακολουθούμε βιντεάκια με βήματα και κινήσεις των αστροναυτών στη Σελήνη και κάνουμε σκέψεις για το πώς θα εξελίσσονταν διάφορες δραστηριότητες στο Φεγγάρι, όπως άλματα, παιχνίδια με μπάλα κ.λπ.

Ζητάμε στο σημείο αυτό από τα νήπια να φανταστούν τι συμβαίνει άραγε όταν οι αστροναύτες βρίσκονται στο διάστημα μακριά από κάθε πλανήτη κι περιμένουμε να ακούσουμε τις υποθέσεις τους. Στη συνέχεια θα προβάλουμε σχετικά video στο youtube για τη ζωή των αστροναυτών. Μέσα από τα video αυτά μπορούμε να αντιληφθούμε έστω και λίγο πως είναι η ζωή με μηδενική βαρύτητα και πως διεκπεραιώνονται οι καθημερινές ρουτίνες. Θα παρακολουθήσουμε πως πλένουν τα δόντια τους, πως κάνουν μπάνιο και πως τρώνε, θα δούμε το νερό να πετάει στον αέρα σχηματίζοντας μικρά σφαιρίδια και οδοντόβουρτσες να αιωρούνται. Συζητάμε τις εικόνες που παρακολουθήσαμε και μιλάμε για ότι μας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση.

Τέλος, δίνουμε στα νήπια ένα φύλλο εργασίας με τίτλο: «Συγχαρητήρια! Κέρδισες ένα ταξίδι με το διαστημόπλοιο! Ζωγράφισε τον πλανήτη που θα πήγαινες και πως φαντάζεσαι ότι θα τα περνούσες εκεί.» Τελειώνοντας, καθόμαστε στον κύκλο και ο καθένας παρουσιάζει στην ολομέλεια τη ζωγραφιά του.

Στόχοι:

• Να εκφράσουν τις σκέψεις τους για τη βαρύτητα με κινητικές αναπαραστάσεις
• Να αναπτύξουν τη φαντασία τους και τη δημιουργικότητα τους μέσα από τη δραματοποίηση
• Να αντιληφθούν ότι η βαρύτητα επηρεάζει τις καθημερινές μας ρουτίνες.

Συζητάμε για τη βαρύτητα σε άλλους πλανήτες και πως αυτή θα επηρέαζε την ζωή των ανθρώπων. Αν μέναμε σε έναν πλανήτη μεγαλύτερο από τη Γη, μπορεί η βαρύτητα να μας έκανε να περπατάμε σκυφτοί και με μικρά βήματα. Αν μέναμε όμως σε έναν πιο μικρό πλανήτη τότε θα μπορούσαμε να κάνουμε τεράστια άλματα και ίσως να ήμασταν και πιο ψηλοί.

Προσπαθούμε να αναπαραστήσουμε σκηνές παρόμοιες με αυτές που είδαμε στην προηγούμενη δραστηριότητα. Κάνουμε κι εμείς τους αστροναύτες και προσπαθούμε να περπατήσουμε και να χορέψουμε, σαν να βρισκόμασταν μέσα στο διαστημόπλοιο. Οι κινήσεις μας πρέπει να είναι αέρινες και να κατανικήσουν την βαρύτητα που θέλει να μας κρατήσει στη Γη. Επίσης, μπορούμε να αναπαραστήσουμε τους κατοίκους ενός άλλου, μεγαλύτερου πλανήτη και να φανταστούμε πως θα κινούνταν εκεί.

Στόχοι:

• Να κατανοήσουν τα παιδιά ότι όσο πιο βαρύ είναι ένα αντικείμενο τόσο πιο γρήγορα πέφτει κάτω.
• Να μάθουν να δουλεύουν επιστημονικά κάνοντας υποθέσεις και πειράματα για να τις επαληθεύσουν

Εκπαιδευτικά υλικά: φτερό, ξύλινο τουβλάκι, χαρτί, μαρκαδόρος, σελοφάν, φύλλο εργασίας με τη λίστα των υλικών, όπου γίνονται οι καταγραφές του πειράματος.

Έχοντας δουλέψει εκτενώς στις προηγούμενες ενότητες κάνουμε ένα μικρό πείραμα κατά το οποίο θα παρακολουθήσουμε την πτώση διάφορων αντικειμένων όπως φτερό, ξύλινο τουβλάκι, χαρτί, μαρκαδόρος, σελοφάν.

Η νηπιαγωγός έχει συγκεντρωμένα μπροστά της τα αντικείμενα και ζητάει από τα νήπια να κάνουν υποθέσεις για το αν θα πέσουν γρήγορα ή αν θα πέσουν αργά, δηλαδή εάν αιωρηθούν, πριν πέσουν. Τα νήπια καταγράφουν τις υποθέσεις τους και στη συνέχεια πραγματοποιούμε τις δοκιμές, όπου ο καθένας σημειώνει στο χαρτί του αν η υπόθεση του επαληθεύεται ή όχι. Στο τέλος, κάθε μαθητής μπορεί να επιλέξει ένα διαφορετικό αντικείμενο, που του προκαλεί την περιέργεια και επιθυμεί να το καταγράψει να κάνει τη δοκιμή.

Στόχοι:

• Να χρησιμοποιήσουν την ιδιότητα της βαρύτητας για να δημιουργήσουν
• Να κατανοήσουν ότι η βαρύτητα δρα όχι μόνο στα στερεά αλλά και στα υγρά

Εκπαιδευτικά υλικά: Καμβάς, κηρομπογιές, κόλλα, πιστολάκι μαλλιών

Δημιουργούμε ένα πίνακα ζωγραφικής χρησιμοποιώντας τα αγαπημένα μας χρώματα. Σε έναν λευκό καμβά, κολλάμε στη μια του άκρη μια σειρά κηρομπογιές κολλητά το ένα με το άλλο. Προτιμάμε να έχουμε ποικιλία χρωμάτων, ώστε να δημιουργηθεί ένα εντυπωσιακό αποτέλεσμα. Αφού σταθεροποιήσουμε με αρκετή κολλά καλά τα χρώματα μας στερεώνουμε τον καμβά μας σε ένα τοίχο και με ένα πιστολάκι μαλλιών θερμαίνουμε τις κηρομπογιές μας. Ζεσταίνοντας τα χρώματα το υλικό λιώνει σιγά-σιγά και αρχίζει να στάζει. Η βαρύτητα κάνει το κραγιόν μας όταν ρευστοποιηθεί να τρέχει προς τα κάτω.

Την τεχνική αυτή μπορούμε να την εξελίξουμε σχηματίζοντας με τα λαδοπαστελ διάφορα σχέδια και όταν αυτά αρχίζουν να στάζουν να σχηματίσουν το επιθυμητό αποτέλεσμα.